Augurken voor psycho’s: hoe schrijf je over een psychopaat?

Een collega zei tegen mij dat augurken voor psychopaten zijn. Ik ben toevallig GEK op augurken; mij maak je daar net zo blij mee als met een bak chips (de picklechips van Lays doen het goed bij mij thuis, dat begrijp je wel). Tsja, ik schrijf nou eenmaal thriller en horror, houd van alles dat met (serie)moordenaars te maken heeft, heb oog in oog gestaan met een bewoner van Longstay TBS, en een relatie gehad met een narcist met psychopathische persoonlijkheidstrekken (ai!). 

Met een augurk in de hand schrijf ik deze blog over wat er nodig is om een perfecte psychopaat als hoofdpersoon te schrijven.

Wat is een psychopaat eigenlijk?

First things first: om een psychopaat als hoofdpersoon te hebben in je verhaal, moet je precies weten wat psychopathie eigenlijk is. Veel mensen hebben er een bepaald beeld bij, maar dit staat vaak haaks op de werkelijkheid. Bovendien wordt psychopathie vaak verward met sociopathie. 

Goed. Psychopathie wordt in de psychologie antisociale persoonlijkheidsstoornis genoemd. Een persoon met deze stoornis voelt diep van binnen weinig tot geen respect en empathie voor anderen. De persoonlijkheidsstoornis kan niet voor het 18e levensjaar worden gediagnosticeerd, maar ontwikkelt zich vaak al vanaf het 15e levensjaar of eerder. Voor het 15e levensjaar noemen we het echter ODD (oppositional defiant disorder) of CD (conduct disorder). Je moet dan denken aan ‘probleemkinderen’ en ‘ontspoorde jeugd’. 

Vandalisme, brandstichting, stelen, en agressief gedrag zijn enkele voorbeelden van hoe dit zich uit. Meestal gaat het van kwaad tot erger totdat er in de volwassenheid antisociale persoonlijkheidsstoornis wordt vastgesteld. In sommige gevallen helpt vroegtijdige behandeling om de klachten (tijdelijk) te verminderen.

Jeugd

Wat ligt er aan ten grondslag? Daar zijn natuurlijk tal van onderzoeken naar gedaan en theorieën over. De stoornis wordt gedeeltelijk bepaald door genetische factoren. Het komt dus vaker voor bij mensen die een ouder, broer, of zus hebben met deze stoornis. Daarnaast zijn er bewijzen gevonden dat iemand met een antisociale persoonlijkheidsstoornis te maken heeft met afwijkingen in de hersenen, waardoor iemand een impulsief en opvliegend karakter heeft, hyperactief kan zijn, stoornissen in het gedrag ervaart, minder intelligent kan zijn, of geen respect en empathie kan opbrengen.

Maar genetica is niet het enige dat bepaalt of de stoornis tot uiting komt. De omgeving waarin een kind geboren wordt en opgroeit speelt minstens net zo’n grote rol. Denk aan kinderen die in armoede opgroeien, kinderen die mishandelt worden of slachtoffer zijn van alcohol- of drugsmisbruik van een van de ouders, kinderen / jeugdigen die ‘verkeerde vrienden’ krijgen, enzovoorts. Bovendien is er een verband gevonden tussen kinderen die tot laat in de kindertijd bedplassen en de ontwikkeling van ODD / CD en / of antisociale persoonlijkheidsstoornis.

Manipulatie en gaslighting

Vaak wordt psychopathie verward met sociopathie. Een sociopaat is iemand die minder controle heeft over impulsen, angst en woede. Deze mensen zullen daarom eerder tot openbaar geweld neigen dan mensen met psychopathie. Een sociopaat handelt zonder nadenken, een psychopaat is berekenend, gecontroleerd en charmant. Ze weten iedereen in de omgeving om hun vinger te winden. Ze zijn een kei in het ontdekken van je zwakke plek en duwen daarop om zo te krijgen wat ze willen. De psychopaat is koud en niet in staat om empathie te voelen. Berouw, spijt, wroeging – het komt niet voor in zijn woordenboek. Een psychopaat kickt op macht en vertoon, en heeft vaak narcistische persoonlijkheidstrekken. 

De psychopaat voelt alleen oppervlakkige emoties. Daarom is het een thrillseeker: drank, drugs, spanning en sensatie, verslaving, machtsmisbruik en soms moord – dat is waar een psychopaat van opleeft. Hij kent geen angst, voelt zich onaantastbaar en kan grootheidswaanzin ontwikkelen als er veel narcistische persoonlijkheidstrekken bij komen kijken. 

Wat een psychopaat typeert is het manipuleren om te krijgen wat hij wil. Heeft een slachtoffer of iemand anders in de omgeving hem door, dan zal hij er alles aan doen om die persoon te ontkrachten. Dat noem je gaslighting: het doen alsof de ander gek is en spoken ziet. Het is de kunst van een psychopaat om de hele omgeving tegen deze persoon te keren. Daar kun in je een verhaal dus heerlijk mee aan de slag!

Altijd een moordenaar?

Is een psychopaat altijd een moordenaar? Nee, iemand met een antisociale persoonlijkheidsstoornis niet altijd een (serie)moordenaar, zoals veel series en films ons willen doen geloven. Het is iemand die zich niet verantwoordelijk voelt voor zijn daden, uit is op macht en vertoon, spanning en sensatie opzoekt, en geen spijt of respect voelt. Dat loont zich in een verhaal nou eenmaal perfect als je op zoek bent naar een koelbloedige moordenaar. Ook maakt een psychopaat een goede stalker, iemand met afwijkend seksuele voorkeuren, en iemand die niet in staat is relaties in stand te houden (of iemand die er meerdere tegelijk op nahoudt). 

Kort samengevat: de psychopaat is een koele, berekende kikker die uit is op macht en het bevredigen van de eigen behoeften. Iemand met een hersenafwijking en een moeilijke jeugd. Iemand die manipuleert en alles in huis heeft om de meest verschrikkelijke daden uit te voeren. Mét of zonder augurk 😉